آبکاری جواهرات راهی است برای تغییر شکل و ظاهر آنها و یا مراقبت از این محصول. به کمک آبکاری مرغوب و باکیفیت می‌تواندی تا سال‌ها تغییراتی را برروی انواع زیورآلات ایجاد کرده و از تغییر به‌وجود آمده لذت ببرید. البته لازم است نسبت به نوع آبکاریهای موجود شناخت کافی داشته باشید و این کار را به اهل فن و افراد خبره بسپارید زیرا در صورتی که این کار به درستی و با بهترین مواد اولیه انجام نشود خیلی زود از بین رفته و جواهرات شما زیبایی خود را از دست می‌دهند.
آبکارى چیست؟
در آبکارى طلا، لایه‌ى نازکى از طلا به فلز پایه متصل مى‌شود. بدین صورت که اول قطعه‌ى زیورآلات را تمیز کرده به طورى که عارى از هر گونه آلاینده‌اى باشد و سپس لایه‌ى نازکى از فلز نیکلِ با کیفیت را روى آن آبکارى می‌کنند تا فلز پایه به لایه‌ى طلا نفوذ نکند. بعد، قطعه را در وان آبکارى طلا غوطه ور مى‌کنند. (وان آبکارى، محفظه‌اى شیشه‌اى از نوع پیرکس، فایبر گلاس یا محفظه‌ى فلزى با پوشش P.V.C است).
سپس از بار الکتریکى مثبت براى چسباندن طلا روى فلز پایه استفاده مى‌کنند. براى تهیه‌ى الکترولیت، آب مقطر، یک گرم طلا با عیار بالا، ٣ گرم هیدروژن، ۵ گرم سیانور سدیم یا پتاسیم، ٣ گرم کربنات سدیم یا پتاسیم، یک استکان جوهر نمک و یک چهارم استکان محلول آمونیاک را با هم مخلوط مى‌کنند.
بعد از اینکه ضخامت روکش به اندازه‌ى دلخواه شد، قطعه را بیرون آورده و خشک مى‌کنند. در اصطلاح عامیانه به آبکارى، “تغییر رنگ طلا” نیز مى‌گویند. براى تغییر رنگ از زرد به سفید یا از سفید به رزگلد از آبکارى استفاده مى‌شود. آبکارى کردن باعث جلوگیرى از اکسید شدن فلزى مثل نقره (فلز پایه‌ى انواع زیورآلات) مى‌شود.
براى تغییر رنگ، از طلاى ٢۴ عیار براى روکش زرد و از روکش رودیوم براى آبکارى سفید استفاده مى‌کنند. فلزاتى مثل نقره، برنج، مس و نیکل براى آبکارى طلا، مناسب‌تر هستند.
روش‌هاى آبکارى طلا
چهار روش براى روکش کردن وجود دارد که شامل آبکارى طلا به روش سیانیدى، آبکارى طلا به روش آلیاژى، آبکارى طلا به روش اسیدى و آبکارى طلا به روش سولفیتى است. رایج‌ترین نوع آبکارى براى پوشش دهى طلا، آبکارى سیانیدى یا همان آبکارى تزئینى طلا است.
از چه رنگ هایى در آبکارى استفاده مى کنند؟
رنگ طلا و جواهرات، شامل زرد، سفید، رزگُلد و شامپاین است؛ براى آبکارى نیز مى‌توان یکى از این رنگ‌ها را انتخاب کرد. همچنین این امکان وجود دارد که فقط قسمتى از طلا را آبکارى کرد. رنگ‌هایى مثل سبز، آبى، قرمز و سایر رنگ‌ها براى طلا و جواهرات وجود دارد اما این رنگ‌ها خارجى و بسیار گران هستند و در ایران نیز تولید نمى‌شوند.
رنگ زرد طلا Yellow gold
این همان رنگ اصلى طلاست و هر چه عیار طلا بالاتر باشد، طلا زردتر و درخشان تر است.
رنگ سفید طلا White gold
براى آبکارى طلا سفید از فلز رودیوم که فلزى سفید و درخشان است، استفاده مى شود. این فلز ممکن است باعث آلرژى پوست برخى افراد شود.
رنگ رزگُلد طلا Rose gold
رنگ رزگلد از ترکیب فلز مس با طلا بدست مى آید. مس فلزى قرمز رنگ و ارزان است و هر چه ترکیب مس بیشتر باشد، رنگ رزگلد بیشتر متمایل به قرمز مى شود.
رنگ شامپاین Champagne gold
رنگ شامپاین زرد ملایم متمایل به سبز است. امروزه این رنگ در حلقه هاى ازدواج بسیار مُد شده است.
آیا روکش طلا کمرنگ مى‌شود؟
به مرور زمان، قطعه‌ى آبکارى شده، محو و لکه‌دار مى‌شود و مثل روز اول درخشندگى ندارد. با گذشت زمان، مولکول‌هاى فلز پایه به لایه طلا نفوذ مى‌کنند و روى آن تأثیر مى‌گذارند و هر چه ضخامت روکش طلا، نازک‌تر باشد، لایه زودتر تغییر رنگ مى‌دهد و محو مى‌شود. اینجاست که اهمیت پوشش توسط نیکل، در مرحله‌ى قبل از آبکارى با طلا، مشخص مى‌شود، بدین صورت که نیکل از تغییر رنگ روکش بوسیله‌ى نفوذ مولکول‌هاى فلزات پایه جلوگیرى مى‌کند و در نتیجه درخشش طلا، حفظ مى‌شود.
دوام آبکارى چقدر است؟
اگر از قطعه مراقبت شود، آبکارى تا دو سال هم مى‌تواند دوام داشته باشد و پس از آن نیز مى‌توان قطعه را دوباره آبکارى کرد. همانطور که پیش از این گفته شد جنس مواد به کار رفته، نحوه‌ی کار و مواردی از این دست در کیفیت و طول عم آبکاری تاثیر مستقیم دارند. باید به اینکه این کار توسط فرد خبره و مواد اولیه مرغوب انجام شود دقت کنید.
امکان دارد طلاها را دو یا چند رنگ کرد؟
بله. مثلاً اگر بخواهید قسمتى از جواهرتان را تغییر رنگ دهید، آبکارى به روش الکترولیز انجام مى‌شود. در حوضچه‌هاى الکترولیز و با استفاده از ماژیک‌هاى الکترولیز، آن قسمت از طلا را به رنگ دلخواهتان تغییر مى‌دهند.
آیا آبکارى به سنگ هاى اصل یا اتمى آسیب مى‌زند؟
محلول شیمیایى آبکارى، روى نگین‌هاى اتمى و شیشه‌اى تأثیر ندارد و با همان سنگ‌ها در محلول قرار مى‌گیرند. سنگ‌هاى اصل مثل زمرد، یاقوت و الماس چون کانى‌هاى طبیعى هستند، محلول آبکارى روى آنها اثر مى‌گذارد، بنابراین قبل از آبکارى، سنگ‌ها را در مى‌آورند و بعد از آبکارى، سنگ‌ها را دوباره روى قطعه سوار مى‌کنند.
مراقبت از جواهرات با روکش طلا به چه صورتى است؟
اگر مى‌خواهید جواهرات آبکارى شده دوام بیشتر داشته باشند و همچنان براق و درخشان باشند، به نکات زیر توجه کنید:
- جواهرات روکش‌دار را دور از مواد آرایشى، شیمیایى و روغنى نگه دارید.
- هنگام انجام کارهاى خانه، آنها دربیاورید چون مواد شیمیایى و شوینده، روى روکش اثر مى‌گذارند.
- با دستان تمیز و شسته شده، از جواهرات استفاده کنید و بعد دربیاورید.
- قطعه‌ها را دور از آب کلردار یا نمک‌دار نگه دارید. قبل از شنا، و یا قبل از رفتن به آب‌هاى گرم یا دریا، جواهرات خود را درآورید.
- مواد روغنى و عرق بدن نیز روى قطعه‌ى آبکارى اثر مى‌گذارند، پس در برابر این موارد نیز از قطعه محافظت کنید.
- عطر و اودکلن روى آنها نپاشید.
- براى تمیز کردن قطعه، از محلول تمیز کننده‌ى مخصوص جواهرات با آب ولرم استفاده کنید.
- آن را فرچه نکشید و نمالید چون لایه آبکارى شده، پوسته پوسته مى‌شود و فلز پایه مشخص مى‌شود
نحوه ى تشخیص جواهرات با روکش طلا
قیمت قطعه مشخص و مقرون به صرفه است.
گاهى علامت‌هایى روى جواهرات با روکش طلا وجود دارد:
- GP روکش طلا
- GEP آبکاری طلا
- HGH آبکاری طلای سنگین
- HGP روکش طلای سنگین
آیا قطعه با روکش طلا ضد حساسیت است؟
ممکن است افرادى که پوست حساسى دارند، به این روکش آلرژى پیدا کنند که آن هم به دلیل وجود فلز نیکل است. بعد از اینکه روکش طلا از بین مى رود، نیکل موجود با پوست تماس پیدا مى‌کند و واکنش‌هاى حساسیت زا ایجاد مى‌کند.